Narkotik maddələr və 21-ci əsr: Dünyada və Azərbaycanda vəziyyət

21-ci əsr sürətlə dəyişən, inkişaf edən və eyni zamanda yeni problemlərlə üzləşən bir dövrdür. Bu problemlərin ən ciddi və təhlükəlilərindən biri də narkotik maddələrdir. Narkotiklər yalnız fərdi sağlamlığı yox, cəmiyyətin sosial-iqtisadi və mədəni strukturunu da sarsıdır.

Narkotik maddələr – opiatlar, stimulyatorlar, kannabinoidlər və digər psixoaktiv maddələr – insan orqanizminə çox mənfi təsir göstərir. Bunlar insanın mərkəzi sinir sisteminə zərər verir, yaddaşı, düşünmə qabiliyyətini, davranışlarını pozur və nəticədə asılılıq yaradır. Bu asılılıq həm fiziki, həm də psixoloji olur və insanın öz iradəsi ilə ondan azad olması çox çətindir.

Narkotik maddələrin zərəri yalnız fərdi səviyyədə qalmaz, onların təsiri ailələrə, yaxınlara və bütün cəmiyyətə də dəyir. İstifadəçilərin sosial davranışları dəyişir, cinayətkarlıq artır, iş qabiliyyəti aşağı düşür. Eyni zamanda, ölkələrə də iqtisadi itkilər verir: səhiyyə xərcləri artır, cinayətkarlıqla mübarizə üçün resurslar sərf olunur, istehsal və məhsuldarlıq azalır.

Texnologiyanın sürətli inkişafı narkotiklərin yayılmasını da asanlaşdırıb. İnternet üzərindən narkotik maddələrin alınması daha əlçatan olub. Sosial media və gizli kanallar vasitəsilə gənclər bu maddələrə cəlb olunur. Bu isə daha çox maarifləndirmə və effektiv nəzarət tələb edir.

Azərbaycanda da narkotik istifadəsi son illərdə artmaqdadır. Gənclər arasında bu problem daha çox görünür. Ölkəmizdə narkotiklərlə mübarizə üçün qanunvericilik mövcuddur, hüquq-mühafizə orqanları bu sahədə fəal işləyir. Eyni zamanda, maarifləndirici kampaniyalar həyata keçirilir, məktəblərdə, universitetlərdə gənclərə narkotiklərin zərəri barədə məlumat verilir. Lakin, təəssüf ki, narkotik asılılığı və onun yaratdığı sosial problemlər hələ də aktuallığını qoruyur.

Dünyada narkotiklərlə mübarizədə müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Məsələn, Avropanın bir çox ölkələrində, xüsusən Niderland və Portuqaliyada, narkotiklərin müəyyən növlərinin leqallaşdırılması və nəzarət altında saxlanması siyasəti həyata keçirilir. Bu ölkələrdə əsas məqsəd narkotik istifadəçilərinin cəzalandırılması yox, onların sağlamlığının qorunması və sosial problemlərin azaldılmasıdır. Bu yanaşma nəticəsində narkotik istifadəsi ilə bağlı xəstəliklər və cinayətkarlıq səviyyəsində azalma müşahidə olunur.

Digər tərəfdən, ABŞ kimi ölkələrdə narkotiklərlə mübarizə daha sərt şəkildə aparılır. Amma bu sərt yanaşma bəzən sosial problemlərin artmasına, həbsxana sisteminin dolmasına gətirib çıxarır. Bu da göstərir ki, təkcə cəza siyasəti problemi həll etmir

Azərbaycanda narkotiklərlə mübarizədə həm hüquq-mühafizə orqanlarının, həm də təhsil sisteminin və səhiyyənin rolu böyükdür. Gənclərimizi vaxtında düzgün məlumatlandırmaq, sağlam həyat tərzini təbliğ etmək, risk qruplarını müəyyən edib onlara yardım göstərmək vacibdir. Narkotiklərdən uzaq durmaq, sağlam gələcək üçün əsas şərtdir.

Məhbubə Mehdiyeva 
Araşdırmaçı sosioloq